ATARDAMAR HASTALIKLARINDA KLİNİK VE TANI
Kalpten aort damarına gönderilen oksijenlendirilmiş temiz kan atardamarlar ile doku ve organlara ulaştırılır. Periferik arter hastalığında damar sertliği yani ateroskleroz’a bağlı olarak tıkanıklık gelişmektedir.
Damar duvarlarında kolestrol ve kalsiyumdan oluşan plak oluşur. Yaş ilerledikçe plak damar lümenini daraltır. Sonunda,kol ve bacak atardamarlarında kan akışını azaltarak kaslar için gerekli oksijen taşınamaz. Bu hastalarda yürüme esnasında belirli mesafeden sonra ağrı gelişmektedir.
Periferik atardamar hastalığı 70 yaş veya daha büyük 3 kişiden birinde gelişmektedir. Sigara kullananlarda, tansiyon ve şeker hastalığı olanlarda hastalığa yakalanma oranı artmaktadır. Ateroskleroz vücutta bütün atardamarları tutması nedeniyle birlikte kalp veya beyne giden atardamarlarda da hastalık gelişebilmektedir. Bunedenle bu hastalar için yalnızca uzuv kaybetme riski değil, kalp krizi ve felç riski de bulunmaktadır.
Periferik damar hastalığı Belirtileri nelerdir?
En sık erken belirti belirli mesafeden sonra ağrıya bağlı aralıklı topallamadır. Ağrı kalça, kalça, uyluk, diz, bacak, ayak veya üst oluşabilir. Yürüme esnasında bacaklarınızda rahatsızlık veya ağrı gelişir ve dinlendikten sonra kaybolur. Her zaman ağrı hissedilmeyebilir. Bunun yerine aktivite ile bacakta gerginlik, ağırlık, kramp veya halsizlik hissedebilir. Eğer yokuş yukarı veya merdiven çıkmakla ağrı daha hızlı gelişebilmektedir. Zamanla, daha kısa yürüme mesafelerinde ağrı gelişmekte ve kritik bacak iskemisi gelişmektedir. Bu hastalarda dokulara yeterli oksijen ulaşmadığı için istirahatte bile ağrı gelişmekte ve ayakta veya parmaklarda ülsere yara gelişmektedir. Ülserler kuru, gri veya siyah yaralar olarak başlar ve sonunda kangren oluşur.
Periferik arter hastalığı (PAH) neden olur?
Ateroskleroz (damar sertliği) periferik arter hastalığına sebep olur. Erkeklerin kadınlara göre daha fazla yakalanmakta olup 50 yaşından sonra riski artmaktadır.
Damar sertliğinde diğer risk faktörleri şunlardır:
- Sigara içme
- Diyabet
- Yüksek kan basıncı
- Yüksek kolesterol veya trigliserit
- Obesite (ideal kilonun %30 artışı)
Periferik arter hastalığında kullanılan testler
Öncelikle genel sağlık, tıbbi geçmiş ve belirtiler değerlendirilir. Muayene yapılır ve bacak ısısı, rengi ve nabızlar değerlendirilir.
Koldan ve bacaktan tansiyon ölçülerek karşılaştırılır. Normalde ayak bileğinden ölçülen tansiyon kola eşit veya yüksektir. Bacak basıncı/ koldan ölçülen basınca bölünerek çıkan sonuç düşükşe ileri tetkike karar verilir.
- İleri tetkik olarak öncelikle Doppler ultrason yapılır: yüksek frekanslı ses dalgaları kullanılarak kan akımı ölçmekte ve kan damarlarının yapısını değerlendirmektedir.
- Doppler ultrasonda ciddi darlık bulgusu saptanan hastalarda anjiyografi önerilir.
Dr.ilhan Gölbaşı